
kan laih khawh zawng chu hmun remchangah
dah/hnawl khawm a, a zawl ta tihah chu lei
]ha dahkhawm chu sem rual leh tur a ni.
Kan ram chu tlangram, a tam zawk hmun
awih a ni a, leitak pawh a pan a. A thar hlawk
thei tih vang ringawta sawhthing, pangbal,
alu, kawlbahra, aieng, etc, leh bul nei thlai lei
chophut a seng ngai chi ho reng reng chin kan
uar chuan tun a]anga reilo teah kan ram lei
chunglang hang ]ha zawng zawng fur ruah
tuiah kan paih ral thuai ang a, thlai chinna
tlak lovah kar lovah kan siam mai dawn a ni.
A pahnihna atan tui lo sawi ve thung ila -
Kan thlai chinte tui kan pekin an tui mamawh
tam zawng kan hre hmasa tur a ni. Mitam
takin thlaiin tui an mamawh tih vangin tui
tam lutuk an pe ]hin a, hei hi thlaiin a ngeih lo
thei a, chubakah a thlawn a tha leh tui senna
mai a ni.
Kan thlai chinte chu tui pek hun leh hun lo
kan hre tur a ni. Entirnan-Buh a hmin ]an
mek laiin tui pek chuan buh hmin a ti muang
a, buh a ]han vanglai (active growth stage) ah
erawh chuan tui a hnianghnara pek a ngai.
Mizoram-ah chuan fur laiin ruah tui tam
tak kan dawng a, hengte hi a dawn khawlna
kan siam chuan ruah tui awm tawh loh hunah
pawh thlai chin nan kan hmang ]angkai thei
dawn a ni. Tui kan khawl hian thlai leh sum
kan khawl tel nghal a ni tih hriat reng tur a ni.
Tui luang ral tur chelh dingtu tur siam leh
nisa avanga boruaka tui kal ral (Evaporation
loss) dan nan mulching hian kawngro a su hle
bawk. Mulching hi hnim hnah emaw
polythene pawhin a tih theih.
Tui al zawng (salinity) a zira thlai chin tur
thlan thiam leh chin hun hriat a pawimawh.
Entirnan-Thlai ]henkhat chu al tuar thei (salt
tolerant) an ni a, tin, tuipui kam (sea shore)
ah chuan ground water pawh a al (saline)
avangin ]halah thlai an ching duh ]hin lo.
A pathumnaah chuan thing leh mau (veg-
etation) awm sate mihring tana ]angkai an
awm leh awm loh hriat a ]ul. -Thing ]henkhat
chu an rah leh an hnahte mihringin kan ei chi
a awm a, a ]hen ran chaw chite, a ]hen lei tih
]hat nana ]angkaite, a ]hen chu boruaka
nitrogen thlai tana hman theih tura lei a ti
tang (fix) theite an ni a. - Thing ]henkhat chu
insakna leh furniture atana ]ha bikte,
entirnan-Teak, Ngiau etc. Thing ]henkhat chu
damdawi atana hman theihte, a ]hen chu
parmawi tak, in leh a vel cheina atana ]ha tak
tak an awm bawk.
A chunga kan sawi takte bakah pawh
khian thing leh mau ]angkaina tam tak sawi
tur a awm a, kan hman thiam leh thiam loh a
zirte, a tih punna chang kan hriat leh hriat loh
a zirin kan chhawrin kan chhawr lo mai dawn
a ni. Chuvangin kan ram thing leh maute
humhalh leh a tihpun nana hmalak hi kan tih
makmawh keimahni hmakhua vek a ni. Hemi
titur hian ramngaw siam (Afforestation) hi
kan tih makmawh a ni.
Afforestation hi ramngaw siam tiin dah
ila, a tawi ber awm e. Afforestation ]angkaina
hi tam tak sawi tur a awm a, chung zinga
]henkhat te chu a hnuai a mite hi an ni :-
1. Nitrogen fixing trees- Hengho hi boruaka
nitrogen thlai chaw atana hman theih loh
(elemental form) a awm thlai hman theih tur
a leia lo ti tang (fix) thei an ni. Nitrogen fixing
trees (NFT) hi khawvelah 648 hriat an ni
tawh.
2. NFT te hi an hnah green manure atan an
]ha em em bawk a, hei hian leiin tui a pai rei
theihna (soil water retention) a pui a ni.
3. Thing chi hrang hrang (Flora) tih pun hi
nungcha (Fauna) tihpunna a ni nghal bawk a,
hei hi mihringte tana direct tak leh indirect
taka ]angkaina tam tak nei an ni.
4. Thing tam tak hi damdawi atana ]angkaina
(medicinal value) tam tak nei an ni a. Hemi tih
pun hi Afforestation thil tumte zinga pakhat a
ni.
5. Khaw lum leh vawt, ruah sur leh khaw
kheng awmna hi ram ngaw ]hat leh ]hat lovah
thui tak a innghat a ni. Khaw lum vangin tun
AGRI MAG ZORAM LONEITU JULY – SEPT. 2003 -